Bij het ontwerpen van teksten voor drukwerk of een website is het van groot belang dat de lezer moeiteloos zijn weg kan vinden en in één oogopslag kan zien wat belangrijk is en in welke volgorde gelezen moet worden. De logica en volgorde moeten begrijpelijk zijn dankzij de lay-out, evenals de keuzes in grootte, kleur en stijl van het lettertype (of lettertypes). Deze ordening, waarbij bepaalde tekstgedeelten meer opvallen dan andere, wordt typografische hiërarchie genoemd.
Voordat je begint met opmaken, is het essentieel om de originele tekst zorgvuldig door te nemen en te analyseren. Identificeer de titels, bepaal de broodtekst en herken eventuele tekstgedeelten die extra nadruk nodig hebben. Overweeg ook of je verschillende lettertypes nodig hebt om de boodschap duidelijk over te brengen. Pas tekstvormgeving toe nadat je antwoorden hebt op al deze vragen.
De grootte of het corps van tekst bepaalt de hiërarchie. Belangrijkere informatie wordt vaak weergegeven in een groter corps, terwijl minder belangrijke elementen kleiner zijn. Titels worden logischerwijze in het grootste en vetste lettertype gezet, terwijl subtitels groter moeten zijn dan de leestekst, maar kleiner dan de hoofdtitel. De leestekst of bodytekst zelf wordt gezet in een kleiner corps, meestal tussen 9 en 12 punten. Bijschriften of captions, aan de andere kant, worden het kleinst weergegeven. Zorg er altijd voor dat het contrast tussen al deze tekstelementen voldoende groot is.
Overzicht van de gebruikelijke corpsgrootten.
Het gebruik van vetgedrukte en cursieve tekst helpt belangrijke delen van een ontwerp te accentueren. Vetgedrukte tekst wordt gebruikt om aandacht te trekken naar essentiële informatie of sleutelwoorden. Cursieve tekst daarentegen is ideaal voor het benadrukken van citaten, onderschriften, of voor het onderscheiden van bepaalde woorden of korte stukken tekst. Het is aan te raden cursieve tekst spaarzaam te gebruiken om de leesbaarheid te behouden. In typografie verwijst het 'gewicht' naar de dikte of vetheid van een lettertype, terwijl 'gradatie' de mate van hellingshoek, zoals in cursieve stijlen, aanduidt.
Verschillende kleuren kunnen hiërarchie creëren. Opvallende kleuren trekken aandacht, terwijl neutrale kleuren achtergrond vormen.
Een expressief lettertype kan een aanvullende hiërarchische laag toevoegen en de aandacht richten op specifieke tekstgedeelten, zoals bijvoorbeeld een citaat of quote.
De plaatsing van tekst beïnvloedt de hiërarchie. Belangrijke informatie is vaak bovenaan de pagina of in het midden, terwijl secundaire informatie naar de zijkanten kan worden verplaatst.
Witruimte versterkt de hiërarchie. Belangrijke tekstelementen krijgen meer ruimte of meer regelafstand, terwijl minder belangrijke elementen dichter bij elkaar kunnen worden geplaatst. Tekstelementen die bij elkaar horen, zoals bijvoorbeeld een locatie en datum van een evenement, dienen samen te staan.
Bij het ontwerpen van bijvoorbeeld een poster, flyer of website, is het van essentieel belang om te bepalen welke delen van de tekst de grootste nadruk verdienen. De titel of kop moet doorgaans de meeste aandacht trekken, gevolgd door de ondertitel of subkop en vervolgens de hoofdtekst. Bij het bereiken van deze hiërarchie maak je gebruik van een combinatie van corps, stijl, kleur, positionering en eventueel een extra expressief lettertype om de gewenste leesvolgorde te sturen. Het is belangrijk om te streven naar een geordende vormgeving; de meest heldere typografie wordt bereikt met slechts één lettertype en verschillende varianten (font) of gradaties ervan. Beperk het gebruik van kleuren tot hooguit twee of drie; indien nodig kun je verschillende tinten van de gekozen kleuren overwegen.
In webdesign kan typografische hiërarchie helpen bij het maken van een gemakkelijk te scannen lay-out. Belangrijke informatie wordt als eerste gelezen, waardoor gebruikers snel kunnen bepalen waar ze zich op willen concentreren. In de context van responsive webdesign is typografische hiërarchie waarschijnlijk het belangrijkste vormgevingselement, omdat het de leesbaarheid en gebruiksvriendelijkheid op verschillende schermformaten optimaliseert.
Typografische hiërarchie is een krachtig hulpmiddel om tekstuele inhoud binnen een lay-out te structureren en de leesbaarheid te verbeteren. Door de juiste combinatie van corps, stijl, kleur, plaatsing, interlinie en mogelijk zelfs een aanvullend lettertype kun je de visuele hiërarchie van je ontwerp nauwkeurig beheren en de boodschap effectief overbrengen naar je doelgroep. Zorg voor voldoende contrast tussen de verschillende corpsgroottes van titels, tussentitels, broodtekst en bijschriften en maak gebruik van deze hiërarchie om de aandacht van de lezer te sturen. Voordat je begint met opmaken, analyseer je zorgvuldig de originele tekst en identificeer je de elementen die extra moeten opvallen of nadruk verdienen.