Project Uiterlijk

Tatoeages in de Prehistorie

In dit deel van het project onderzoeken we hoe mensen er in de prehistorie uitzagen en welke rol tatoeages daarbij speelden. Tatoeages zijn niet enkel moderne modeverschijnselen: duizenden jaren geleden gebruikten mensen al inkt en patronen op hun huid. Uit archeologische vondsten en onderzoek van mummies leren we meer over hoe uiterlijk verbonden was met status, rituelen en identiteit.

Je ontdekt hoe verschillende culturen tatoeages gebruikten als lichaamsversiering, maar ook als symbool van kracht, bescherming of verbondenheid met hun gemeenschap. Dit helpt ons beter begrijpen hoe uiterlijk een belangrijke rol speelde in het dagelijks leven van vroegere volkeren.

1. Chancay

De onderzochte mummies werden in 1981 bij een opgraving nabij Huacho ontdekt en op basis van koolstofdatering aan de Chancay toegeschreven. De Chancay-cultuur floreerde tussen 900–1470 n.Chr. langs de Peruaanse kust en ging later op in het Inca-rijk.

Deze inheemse Peruaanse bevolking stond bekend om hun textiel en zwart-wit aardewerk met kleine kleurrijke vlakken. Hun kunst stond bol van de geometrische patronen en humoristische taferelen.

Net zoals de Inca’s en de Oude Egyptenaren stonden de Chancay al langer bekend om hun tatoeagekunst en mummificatiekennis.

“We waren verbijsterd door het niveau van vakmanschap en inspanning die de Chancay-kunstenaars moesten gebruiken om dergelijke gedetailleerde tekeningen te maken.”

1.1 Locatie

• Kust van centraal Peru, voornamelijk rond riviermondingen in de huidige Lima-regio.
• Geografisch kleiner gebied, maar cultureel rijk.

1.2 Maatschappij en cultuur

• De Chancay waren georganiseerd in kleine dorpen en gemeenschappen.
• Ze stonden bekend om hun ambacht en kunst, vooral textiel, keramiek en beeldhouwkunst.
• Er is weinig bewijs dat ze een groot militair rijk waren; hun focus lag vooral op handel en rituelen.

1.3 Kunst en uiterlijk

• Textiel: uitstekend geweven en vaak beschilderd met geometrische patronen of gestileerde dieren. Kleding en mantels waren een belangrijk statussymbool.
• Keramiek: bekend om figuratieve aardewerkbeelden, vaak zwart op een beige achtergrond, met motieven van mensen, dieren en mythische wezens.
• Mummificatie en tatoeages: sommige Chancay-mummies vertoonden tatoeageachtige patronen, vooral op handen en voeten, en symboliseerden waarschijnlijk rituele of sociale betekenis.
• Maskers: houten en keramische maskers gebruikt in rituelen.

1.4 Ritueel en religie

• Ze hadden een sterk geloof in voorouderlijke geesten en gebruikten kunst om de doden te eren.
• Ceremonies waren vaak verbonden aan landbouw, water en vruchtbaarheid.

2. Prehistorische tatoeages

Prehistorische tatoeages zijn de oudste bekende vormen van lichaamsversiering, met bewijzen die teruggaan tot minstens 50.000 jaar geleden. Deze tatoeages werden vaak aangebracht met eenvoudige tools zoals naalden, botten of houten stokken, en dienden uiteenlopende doeleinden:

• Bescherming: sommige tatoeages werden gezien als amuletten tegen ziekten of kwade geesten.
• Sociale status: ze gaven iemands rang of rol binnen de gemeenschap aan.
• Rituelen: tatoeages markeerden belangrijke levensovergangen, zoals puberteit of huwelijk.
• Gezondheid: bijvoorbeeld de tatoeages op Ötzi de ijsmummie, die mogelijk verband houden met acupunctuur of pijnverlichting.

`

Meer foto’s en informatie vind je op de officiële website van het Südtiroler Archäologiemuseum in Bolzano, waar Ötzi bewaard wordt.

Zie voor meer beelden en uitleg over Ötzi’s tatoeages: VRT NWS – artikel over Ötzi en zijn tatoeages .

3. Prehistorische ijsmummie uit de Pazyryk-gemeenschap

Tatoeages tonen zelfbewuste oervrouw: ‘Gemaakt met briljant oog voor detail’.

3.1 Kenmerken van de tatoeages

• Van een grote schoonheid.
• Gemaakt met briljant oog voor detail.
• Er zit variatie en creativiteit in.
• Laat zien dat ook vrouwen toegang hadden tot de beste kunst.
• Verschrompelde huid bijna altijd versierd met tekeningen van dieren en symbolen.
• Gedetailleerd werk (verbaast kenners).
• Het werk van een prehistorische topkunstenaar.
• De tatoeage met de griffioen op de andere arm is minder verfijnd.
  (Misschien kreeg deze vrouw eerst een eenvoudigere tatoeage en later werk van een betere artiest.)
• Traditionele volkeren zetten vaak tatoeages bij bijzondere gelegenheden:
  • Overgangen in levensfases.
  • Niet zomaar voor de lol.
• WAT er staat, WAAR het staat en het MOMENT van zetten zijn belangrijk.

3.2 Zelfbewuste vrouwen

• Veelzeggend dat de dode een vrouw is.
• Tatoeages zoals deze stralen individualiteit uit.
• Elk lid van de Pazyryk-gemeenschap werd gemarkeerd door uiterlijke tekenen die hem of haar onderscheidden.
• De vrouw heeft jachttaferelen op haar arm: een vorm van symboliek die vaak meer in het domein van mannen ligt. In veel culturen zijn het vooral mannen die tatoeages dragen, niet de vrouwen.
• Deze vondst toont dat onze huidige ideeën, waarbij mannen dominant zijn, niet altijd kloppen.
• Dit lijken geen vrouwen die verborgen zaten onder een sluier, maar vrouwen die zichtbaar en actief deelnamen aan hun cultuur.

Ook hedendaagse tatoeageliefhebbers zijn verrukt:

“Het idee dat mensen duizenden jaren geleden al zó rockten met inkt, vind ik echt waanzinnig.”